Resultaten PLEASE studie

Nijmegen, 31 maart 2016

Langdurig antibioticagebruik geen voordeel bij langdurige klachten Lyme

Over de oorzaak en behandeling van langdurige klachten na eerdere lymeziekte bestaat veel onduidelijkheid. In een grootschalig onderzoek geven 280 patiënten aan dat langdurige behandeling met antibiotica niet tot betere resultaten leidt dan een korte behandeling. Dat is de belangrijkste conclusie van de PLEASE-studie van het Radboudumc die vandaag in de New England Journal of Medicine werd gepubliceerd.

De PLEASE-studie is de eerste gerandomiseerde Europese studie die de effecten van langdurig antibioticagebruik bij chronische lymeklachten onderzocht. De studie werd gedaan omdat er veel onduidelijkheid is over de optimale behandeling van mensen met aanhoudende klachten na een tekenbeet. Aan de studie deden 280 mensen mee met klachten zoals spier- en gewrichtspijn, moeheid en concentratieproblemen. Allemaal hebben ze eerder lymeziekte gehad.

Alle deelnemers kregen de eerste twee weken het antibioticum ceftriaxon. Vervolgens werden ze verdeeld over drie groepen. Eén groep kreeg twaalf weken lang het antibioticum doxycycline, de tweede groep twaalf weken een combinatie van het antibioticum claritromycine met hydroxychloroquine. De derde groep kreeg een placebo. De personen werden willekeurig over de groepen verdeeld (gerandomiseerd) en zowel deelnemers als artsen wisten niet wie er in welke groep zat (dubbelblind). Hoogleraar Infectieziekten Bart Jan Kullberg: “Voor en na de behandeling vulden de deelnemers vragenlijsten in over hun klachten, hun conditie, kwaliteit van leven en welbevinden. Dat deden ze opnieuw na 26, 40 en 52 weken. Bovendien deden ze geheugentesten en gebruikten ze een stappenteller om hun beweging te registeren.”

Op geen van deze momenten was er een duidelijk verschil tussen de drie groepen te zien. Kullberg: “Voor sommige vormen van lymeziekte is langere behandeling noodzakelijk. Maar uit de resultaten die de patiënten hier zelf rapporteerden moeten we concluderen dat langdurig antibioticagebruik niet helpt voor patiënten die eerder lymeziekte hebben gehad en met onbegrepen langdurige klachten zitten. Deze patiënten hebben zorg op maat nodig, en niet alleen een recept voor antibiotica.”

Zie ook: Langdurig antibioticagebruik geen voordeel bij langdurige klachten Lyme

De resultaten van dit onderzoek zijn gepubliceerd in the New England Journal of Medicine

 

Update 22 juni 2018

Commentaar Lymevereniging op PLEASE-studie inhoudelijk onjuist

Op 15 juni 2018 publiceerde de Lymevereniging op haar site een “Reactie op de PLEASE studie”. PLEASE studie is een onderzoek van verschillende Nederlandse onderzoeksinstellingen naar langere behandeling van Lyme-geassocieerde aandoeningen.
Onderzoekers beschreven in deze studie dat patiënten zelf rapporteerden geen baat te hebben van een behandeling met antibiotica gedurende drie maanden, vergeleken met een korte behandeling van twee weken.

De PLEASE studie werd gepubliceerd in de New England Journal of Medicine, het hoogst aangeschreven medisch-wetenschappelijke tijdschrift ter wereld. Geplaatste onderzoeken in dit tijdschrift worden streng getoetst op methodiek, beschrijving en getrokken conclusies. Het is een dubbelblinde, placebo-gecontroleerde, gerandomiseerde studie. In zo’n studie worden patiënten door middel van loting over groepen verdeeld. De ene groep krijgt een behandeling met langdurig antibiotica, de andere groep krijgt kort antibiotica en daarna een placebo. Niemand, ook de onderzoekers niet, weten tijdens de duur van het onderzoek wie wat krijgt. Hierdoor kunnen verwachtingen de uitslag niet beïnvloeden. Vandaar de term dubbelblind.

De interpretatie van de Lymevereniging is inhoudelijk onjuist. De aangevoerde argumenten van de Lymevereniging werden al in 2016 in de New England Journal of Medicine beargumenteerd weerlegd maar wij zullen er hieronder inhoudelijk nogmaals op ingaan.

Behandeling ceftriaxon

De Lymevereniging stelt dat bij patiënten in de studie “significante vooruitgang” werd gemeten na twee weken behandeling met ceftriaxon, en dat de “vooruitgang bleef steken na het infuus”. Zij stelt dat “een ceftriaxoninfuus gezondheidswinst opleverde”.
In de PLEASE-studie is de status van patiënten na behandeling met ceftriaxon echter in het geheel niet gemeten. De eerste meting van de status van patiënten vond na drie maanden follow-up plaats, na afloop van de behandeling met orale antibiotica of placebo. Over het beloop na de eerste twee weken infuusbehandeling kunnen dan ook onmogelijk uitspraken worden gedaan. De stelling dat “de vooruitgang bleef steken na het infuus” berust op een onjuiste voorstelling van zaken, er zijn immers geen metingen gedaan na staken van het infuus.

Dat, zoals de Lymevereniging stelt, “een ceftriaxoninfuus gezondheidswinst opleverde” is wetenschappelijk ongefundeerd. Het is niet ongebruikelijk dat patiënten na drie maanden medische begeleiding een betere gezondheidsstatus bereiken. Uit de resultaten van de PLEASE studie is niet af te leiden of het verstrijken van tijd, medische begeleiding, het placebo-effect, of de korte ceftriaxonbehandeling tot een verbetering leidden. Het was ook niet het doel van deze studie om dat te onderzoeken.
In eerdere Lyme-studies werd bij patiënten die een volledige placebobehandeling kregen een zelfde verbetering na drie maanden vastgesteld. Die resultaten pleiten tegen een effect van ceftriaxon (1, 2, 3).

Conclusie

De conclusie, zoals verwoord in de PLEASE-publicatie, is dat behandeling met antibiotica gedurende veertien weken geen beter effect liet zien dan behandeling met twee weken bij patiënten met langdurige klachten toegeschreven aan doorgemaakte lymeziekte. Van een onjuiste conclusie of interpretatie van de onderzoeksresultaten in de publicatie is dan ook geen sprake.

Effecten van behandelingen kun je alleen goed vaststellen als je deze vergelijkt met een controlegroep. Dat is een basisprincipe van medisch-wetenschappelijk onderzoek. Dankzij de zorgvuldige gerandomiseerde opzet heeft de PLEASE-studie duidelijk gemaakt dat behandeling gedurende drie maanden met tetracyclines of macroliden geen voordeel bood, in tegenstelling tot een eerdere claim in de enige twee gepubliceerde studies hiernaar, waarbij geen controlegroep gebruikt werd (4, 5).

Dat de Lymevereniging effecten meent vast te stellen van ceftriaxonbehandeling zonder gerichte metingen daarvan en zonder gecontroleerde onderzoeksopzet, is in strijd met de basisprincipes van medisch-wetenschappelijk onderzoek.

Ook in alle andere gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studies is geen substantieel of blijvend effect aangetoond van langdurige behandeling met antibiotica, bij klachten toegeschreven aan eerder doorgemaakte lymeziekte (2, 3, 6).

Langdurige behandeling

Er zijn geen studies gepubliceerd die behandeling met andere antibiotica of een nog langere behandelduur, zoals de Lymevereniging suggereert, op enigerlei wijze ondersteunen. Voor de klinische praktijk blijft daarom – op basis van al het beschikbare wetenschappelijke bewijs – de conclusie bestaan dat er geen aanwijzingen zijn dat langdurige behandeling zinvol is bij patiënten met langdurige klachten, toegeschreven aan doorgemaakte lymeziekte.

Het Radboudumc, Amsterdam UMC, RIVM en de Lymevereniging werken samen in het Nationaal Lymeziekte-expertisecentrum (NLe) aan optimale diagnostiek en behandeling van patiënten met lymeziekte. De inzet van het NLe is om dat gezamenlijk met alle partijen te doen, en gebaseerd op de stand van wetenschappelijke en medische inzichten.